BIÊN GIỚI BIỂN ĐẢO VIỆT NAM

Trang chủ > Quan điểm – Lập trường

4 nước MRC nhất trí hợp tác khai thác chung sông Mekong

TTXVN 31/12/2017 12:45 |

 

Hà Nội (TTXVN 31/12)--

Với sứ mệnh thúc đẩy và hợp tác nhằm phát triển bền vững nguồn nước và những nguồn lợi liên quan tới nước, cho lợi ích chung của các quốc gia thành viên, Ủy hội sông Mekong (MRC) gồm 4 nước Việt Nam, Thái Lan, Lào và Campuchia, được  thành lập từ năm 1995 đã cùng nhau thỏa thuận sẽ hợp tác để khai thác chung con sông này.

Mặc dù trên trang web hiện nay của MRC có ghi rằng ngoài việc thúc đẩy và hợp tác nhằm phát triển bền vững nguồn nước, MRC còn là một tổ chức liên chính phủ đóng vai trò trong việc giải quyết những tác động môi trường xuyên biên giới, tuy nhiên, theo Liên minh cứu sông Mekong, một tổ chức phi chính phủ đấu tranh chống việc xây đập thủy điện trên dòng Mekong, MRC đã thất bại trong những nhiệm vụ do chính họ đề ra.

Nói về nhận định của Liên minh cứu sông Mekong rằng MRC đã thất bại trong việc phát triển bền vững con sông này, Tiến sĩ Dương Văn Ni, một chuyên gia về sông Mekong, từ Cần Thơ cho biết: “Bắt đầu khoảng một thập niên trở lại đây, khi các quốc gia này phát triển với một cường độ rất nhanh, Ủy hội này bộc lộ điểm yếu, ít nhất là nó không giúp cho các chính phủ của những quốc gia (thành viên) ở hạ nguồn đồng thuận ở những điểm căn bản vốn được đưa ra trước khi thành lập Ủy hội sông Mekong này”. Ông dẫn chứng ví dụ về đập nước Xayaburi mà Lào bắt đầu xây vào năm 2012, khi đó Thủ tướng Việt Nam là ông Nguyễn Tấn Dũng đã đề nghị Viêng Chăn dời thời gian xây dựng để nghiên cứu thêm tác động của nó nhưng không thành công, và MRC đã không giúp gì được trong việc điều hòa lợi ích giữa Lào và hai nước ở hạ du là Campuchia và Việt Nam, nơi hứng chịu nhiều tác động xấu của con đập này.

Một chuyên gia khác về sông Mekong là Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Phó Giám đốc Viện nghiên cứu biến đổi khí hậu tại Đại học Cần Thơ bình luận: “Thực ra Ủy hội sông Mekong cũng có tổ chức những hội thảo để nghe những ý kiến khác nhau. Nhưng sau khi nghe, họ không có những sự phản hồi về những ý kiến đó. Việc này làm cho các tổ chức xã hội quan ngại”.

Trên lãnh thổ của Lào hiện nay có ba đập nước khổng lồ đã và đang được xây dựng trên dòng chính của sông Mekong. Nhưng xa hơn về phía thượng nguồn, trên lãnh thổ Trung Quốc, lại có nhiều con đập khổng lồ khác đã hoàn tất, gây nhiều tác động môi trường đến các quốc gia hạ lưu. Tuy nhiên Trung Quốc lại không phải là thành viên của MRC. Giáo sư Nguyễn Ngọc Trân, từng là đại biểu Quốc hội Việt Nam cho biết qua một email: “Sự bất lực của MRC càng cho thấy sự bức thiết trước tiên phải có một hiệp định mới thay thế văn bản 1995 về MRC mang tính ràng buộc hơn; Thứ hai MRC phải bao gồm tất cả các nước trong lưu vực. Có nghĩa là Trung Quốc và Myanmar phải tham gia như là thành viên. Cần tiến tới một Công ước về sông Mekong, như kiểu Công ước về sông Rhin (Rhine). Dư luận quốc tế cần góp tiếng nói ủng hộ sự ra đời của công ước này, vì nguồn nước sông Mekong là tài sản của nhân loại chứ không chỉ riêng của 6 nước trong lưu vực, càng không phải của riêng Trung Quốc”.

Tuy nhiên việc tiến tới thành lập một tổ chức về sông Mekong, bao gồm tất cả sáu nước thành viên trong lưu vực không phải là dễ dàng. Trung Quốc cũng đã đưa ra sáng kiến của họ về việc thành lập một tổ chức lấy tên là Hợp tác Lan Thương- Mekong, với Lan Thương là tên gọi của đoạn sông Mekong chảy qua lãnh thổ Trung Quốc. Theo Giáo sư Nguyễn Ngọc Trân, muốn cho tổ chức Hợp tác Lan Thương- Mekong thành công thì phải nhận thức rằng đây là duy nhất một con sông, chứ không phải Lan Thương là con sông chỉ của riêng Trung Quốc. Việc khai thác nguồn nước sông Lan Thương-Mekong phải được quy định bằng một điều ước quốc tế, mà Công ước Liên hiệp quốc về dòng chảy các sông năm 1997 là một cơ sở tốt để tham khảo. Hiệp định MRC 1995 cũng là một cở sở khác để tham khảo và rút kinh nghiệm nhằm đi đến những quy định mang tính ràng buộc hơn.

Tiến sĩ Dương Văn Ni cho biết người Trung Quốc cũng cảm thấy sự bất bình ngày càng tăng của các quốc gia hạ lưu nên cũng có những cố gắng để xoa dịu: “Họ cố gắng đi theo con đường ngoại giao, họ cố gắng tài trợ những dự án, họ bắt đầu tài trợ những hội thảo khoa học, họ bắt đầu đóng vai trò,… Nếu những chuyện này họ làm mà không có những đập thủy điện mà họ đã xây rồi, thì tôi cho rằng sẽ nâng vị thế của họ, và nhận thức của các cộng đồng ở dưới hạ nguồn này đối với Trung Quốc tốt hơn nhiều lần. Nhưng rất tiếc những đập này đã xây rồi, đã có những tác động rồi, dẫu có những hành động giúp đỡ đó bây giờ cũng là trễ rồi”.

Bình luận về ý kiến thành lập tổ chức Lan Thương- Mekong của người Trung Quốc, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn cho rằng những quốc gia hạ lưu rất lo ngại rằng Trung Quốc sẽ dùng tổ chức này để kiểm soát hoàn toàn sông Mekong một cách độc đoán, ông cũng rất nghi ngờ về thiện chí giúp đỡ của Trung Quốc cho những quốc gia khác. Ông nói tiếp: “Tôi nghĩ rằng nếu những cái đập ở Trung Quốc, Lào, Campuchia hình thành trong tương lai thì tôi không biết là Ủy hội sông Mekong sẽ làm gì. Ngay cả những số liệu mà Ủy hội sông Mekong dày công thu thập từ trước đến nay cũng trở nên vô nghĩa, vì dòng sông nó không chảy theo qui luật mà mình theo dõi hàng chục năm nay”./.